آموزش خلاقیت به کودکان پیش دبستانی

كارل راجرز در سال (1962) می گوید از آن جایی که خلاقيت را بايد در انسان خودشكوفا انتظار داشت، اولا بايد زمينه ی تربيتی یک انسان ، زمينـه ای مساعد و بدون آسیب باشد و بعد هم انسانها بايد در شرايطی به سر ببرند كه از امنيت و آزادی رواني لازم برخوردار باشند.  شخصيت سالم زمانی ايجاد ميشود كه مادر بدون توجـه به چگونگی رفتار كودک، به او عشق و محبت نشان دهد. كودک اين عشق و محبت و راه و روش نشان دادن آن را برای خودش به مجموعه ای از هنجارها و معيارهايی دروني شده، تبديل ميكند، همـانگونه كه كودک توجه مثبت مشروط و با قيد و شرط مادر را درونی و از آن خود ميسـازد. كـودكی كه با احساس توجه مثبت نامشروط، تربیت می شود، در هر شرايطی خود را ارزشمند ميداند، برای چنين كسی، هيچ تجربه ای تهديد كننده نيست، او ميتواند در زندگی اجتماعی، مشـاركت آزادانـه داشته باشد. در حالت اخير، خود، وسیع و گسترده ميشود، چرا كه همه ی انديشه ها و احساسهـايی را كه ميتواند بيان كند، بيان داشته، خود را با محـدوديتی مواجـه نمـي بينـد. این چنـين كسـي انعطاف پذير و آمادهي تجربه اندوزيهای تازه است و هيچ بخشي از اين خود، در بيان خويش عقيم و ناتوان نيست. چنـين شخصـي آزاد و رهـا اسـت و مـيتوانـد بـه رشد خـود بپـردازد و همـه ي استعدادهای بالقوهاش را بپروراند. هرگاه شخص در روند تحقق خود قرار گرفت، ميتواند بـه سـوی هدف نهايی، يعني به سوی انسانی با كنش كامل شدن، پيش رود.

پیاژه در تعريفي كه از خلاقيت ميدهد، بيان مي کند(فرد خلاق كسي است كـه قسـمتی از بچگي خودش را حفظ كرده است)

آموزش فعال، از روشهای پيشنهادی پياژه در تربيت خلاق كودكان و دانش آموزان مـيباشـد. به عبارت ديگر، از آنجا كه تفكر كودكان پيش دبستاني و دبستاني، تفكری عينـی اسـت، بسیار اهمیت  دارد تا با در دسترس قـراردادن اشـيای مختلـف در اختيـار كـودک و برخـورد دادن او بـا روابـط اجتماعی عيني كه در اطرافش آن را می بیند، كودک را به سمت آموزش فعال راهنمایی کرد (منصـور،1378( تا به اين ترتيب ضمن آسان تر شدن دستيابی كودک به تفكر صوری، موقعیت لازم برای خلاق عمـل كردن او بوجود آید.

استفاده از هنر، از ديگر روشهای پيشـنهادی در تربيـت خـلاق افـراد به حساب می آید. بعد از آزمایش هایی كه روی مطالعاتي كه به بررسـي علاقه های مختلـف دانـش آمـوزان انجام داده شده، ، نتيجه گرفته شد، تمايل به انجام كارهـای هنـری، اولـين اولـويتی اسـت كـه دانش آموزان نسبت به آن تمایل بیشتری دارند. تعدادی از پژوهشگران نيز كلاس درس هنر را بهتـرين مكان براي آموزش خلاقيت، معرفي كرده اند (مارشال تورنس در سال 1372) در مورد تمايل عميق كودكان دوره ابتدايی به نقاشي گفته می شود  سهولت در بيان، كنـدتر از مهارت های تصـويری پـرورش مـييابـد. در اشـكال تصويری آزمونهای تفكر خلاق تورنس، رشد زياديی بين شاگردان مهدکودک و كلاس اول دبستان، ملاحظه ميشود كه اين رشد در كلاس دوم، به بالاترین درجه خود ميرسد. پس از اين زمان به نظـر ميرسد كه رشد محسوسي در توانايي اخير رخ نخواهد داد. اما در كودكان مهدکودک تا شـاگردان كلاس دوم ابتدايي، سهولت بياني با رشد اندكي افزايش مييابد. اين رشـد بـين كـلاسهـاي دوم و سوم بيشتر شده، از آن پس از رشديی تدريجي، تا كلاس نهم و دهم، برخوردار خواهد بود .اهميت زياد نقاشی برای كودكان باعث شده است كه دی بونو، بـرای آمـوزش حـل مسـأله در كودكان، تقريباً به شكل كاملی از نقاشي سود ببرد (تـورنس،1372(.در گزارشي كه در مورد نقش نقاشي در افزايش خلاقيت كودكان ارايه داده اند، گفته شده است. اگر اوليا و معلمان، كودكان خردسال را در شـرايطي قـرار دهنـد كـه در جريـان نقاشيشـان مجبور به حل مسأله يا ارايه ايده های تازه و جديدی شوند، ميتـوان آنـها را بـه شـكل خـلاقتـری تربيت كرد.

طرح مسائل اجتماعی كه كودكان در محيط اطراف خودشان آن را می بینند، غیر از افـزايش  انگيزه شاگردان، باعث افـزايش خلاقيـت آن ها  می شود. سنگ در هنگ كنگ در سال 2010 برای خلق آثار هنری توسط كودكان، از آنان ميخواهد تا دانش آمـوزان بـا توجـه بـه مسايل قابل لمس محيط اطرافشان (مانند كيسه های پلاستيكي مصرف شده ای كـه محـيط زيسـت را آلوده ميكنند)، دست به ارايه كارهای هنری خلاق بزنند. اقدام اخير، درعين تحقق اهداف درس، از سويي توجه دانش آموزان را به مسايل محيط زيسـت خودشـان معطـوف سـاخته و از سـويی ديگـر، برخوردهای خلاق آنان رابیشتر کرده است. پذيرش تخيلات كودكان، از ديگر روشهای مطرح در آموزش خلاقيت برشـمرده شـده اسـت. كودكان در سنين قبل از دبستان و اوايل دبستان، انبوهي از تخيلات را در وجود خويش شکوفا می کنند. پيش گرفتن روشهايي مانند درخواست راه حل مناسب برای مسايل مطرح شـده و واضح شدن شرايط مبهم، ميتوانند به تخيلات خلاق كودكان دامن بزنند.و در گزارش تحقيقي كه در ارتباط با دانش آموزان كـلاس سـوم دبسـتان داشـت، يـادآور مـيگـردد، تخيلات كودكان نقش پررنگی در زندگي آنان دارد و توصيف كودكان از واقعيت نيز به ميزان زيادی تحت تأثير تخيلات آنان، قرار دارد. تمهيد شرايطي كه با بازی و خنده توأم باشند، در تحقق برخورد خلاق كودكان، مؤثر دانسـته شده است. مطالعات جديدی كه در ارتباط با نقش بازی در جريان آموزش انجام گرفته است، حاكي از آن است كه بازی ضمن آن كه در كاهش اضطراب شـاگردان در كـلاس درس مـؤثر واقـع می شود در افزايش خلاقيتها و تعميق يـادگيري شـاگردان نيـز از نقـش قابـل تـوجهي برخوردار است.(فیزل،1993)

از افزايش خلاقيت كودكان در جريـان اسـتفاده از روشهای آموزش خلاقيت مانند خواندن خلاق، نوشتن خلاق، بديعه پـردازی، اسـتفاده از تخيـل، و نظاير آنها، ياد ميكنند.  ايدهپردازی آزاد آموزش فناوريها، مقوله جديدی است كه در زمينه آموزش خلاقيـت طـي سـالهـای اخيـر مورد توجه است.دانش آموزان نسل جديد را باید بومیان دیجیتالی نامید ، زيرا آنها از ابتدای تولدشان، در فضايي ديجيتالي به سر بـرده انـد. به همین خاطر باید نتظار داشت، بيشتر از آن كه اين افراد به دنبال مطالعه كتاب باشـند، بـه خوانـدن وب نوشـتهـا و مطالب فيسبوك، بپردازند و بيشتر از آن كه دست به نگارش خلاق روی ورق و كاغذ، دست بزنند، خلاقيت خودشان در نگارش را در عرصه وب نوشتها و فيسبوك، نشان ميدهند (شین،2010).

در جمع بندی که از علایق دانش اموزان انجام شده  به این موضوع پی برده اند که یکی از الویت های دانش آموزان  اشنا شدن با فناوری است و برای تربیت خلاق کودکان،باید به علاقه ها و انگیزه های انها توجه کرد و از انجایی که در حال حاضر کودکان به بازی های رایانه ای توجه بسیاری نشان می دهند پس باید برای تربیت خلاق انها، روی بازی های اخیر،سرمایه گزاری لازم را داشت و به این موضوع تاکیید می شود که، دانش آموزان بـه دليـل آشـنايي بـيشتـر و عميقتر با فناوری های ارتباطی جدید ارتباطي جديد، مانند اينترنـت، برنامـه هـای ديجيتـالي و تلفـن همـراه، در ارتباط با اين ففناوری ها ، خلاقتـر از معلمانشـان عمـل مـيكننـد.